by Joost |
Geupdate op: mei 7, 2020
by Joost |
Geupdate op: mei 7, 2020 Leuk een Bonsai boom! Veel mensen zullen dan wel een beeld hebben van een klein boompje in een pot. Maar wat is een Bonsai boom precies?
Hoe onderhoud je het en waar moet je rekening mee houden als je thuis een Bonsai wilt hebben? Dat en meer vertellen we je in dit artikel.
Bonsai, wat is het nu eigenlijk?
Als je Bonsai hoort dan heb je vast een zeker een beeld in je hoofd van een klein groen boompje in een pot. In zekere zin klopt dat beeld wel, maar wist je dat Bonsai een Japanse kunstvorm is?
Een plant kunst uit het Oosten
Het woord Bon-sai betekent ‘plant in pot’ en is door Japanners al vanaf de 6de eeuw ontwikkeld tot een ware kunstvorm; ook al ligt de oorsprong in China.
Het idee van Bonsai is dat je een miniatuurboompje in een pot kweekt en verzorgt zodat het echt lijkt op de oorspronkelijke grote variant.
Niet alleen de soorten van boom kunnen verschillen, ook de vormen van de boom hebben verschillende stijlen, dat wordt door de kweker opzettelijk gedaan.
Daar komen we verder hieronder nog op terug.
De kweek van een miniatuurboom begint in wezen hetzelfde als de kweek voor een andere plant of struik. Het is specialistisch werk en de meeste liefhebbers van Bonsai laten het kweken dan ook over aan een professional.
Hier in het kort alles wat je nodig kunt hebben voor het kweken van je boom, in de rest van de post kom ik overal nog uitgebreid op terug.
| Bonsai artikel | Afbeeldingen |
| Beste bonsai kweekset: Edgics Bonsai starters kit |  (bekijk meer afbeeldingen) |
| Beste volgroeide bonsai boompje: Bonsaiworld Bonsai Zen easy care |  (bekijk meer afbeeldingen) |
| Beste vloeibare meststof voor bonsai: Compo |  (bekijk hem hier) |
| Beste kant en klare Bonsai potgrond: Pokon |  (bekijk hem hier) |
| Beste complete bonsai verzorgingsset: Venture Bonsai |  (bekijk meer afbeeldingen) |
| Beste bonsai schaar: Okatsune |  (bekijk hem hier) |
| Gieter met brede sproeikop: Ubbink |  (bekijk hem hier) |
Heb je al wat ervaring of wil je gewoon gaan beginnen met kweken? Dan kan je een kweekset kopen met zaadjes en bijbehorende attributen.
Er zit ook een eBook bij met tekst en uitleg. Met deze complete set kun je dus beginnen met het kweken van je eigen boompjes. Wel heb je hier wat geduld voor nodig!Bekijk deze kweekset hier
Maar zoals gezegd, over het algemeen koop je een boompje via een winkel en heeft de kweker het tijdrovende begin al gemaakt.
De kweker heeft een stijl gekozen die hij wil hebben en kiest naar aanleiding daarvan een geschikte scheut, zaaiing of stek van die boom of struik.
Bekijk het Bonsai boompje hieronder:
Als het boompje eenmaal begint te groeien moet de kweker allerlei technieken, zoals snoeien, enten, metaaldraad-gebruik etc., toepassen om de boom in de juiste vorm te krijgen. Dit wordt in het jargon aangeduid met ’trainen’.
De Bonsai boom wordt getraind; op deze manier wordt ervoor gezorgd dat de boom in de juiste vorm groeit.
Wanneer de boom zijn juiste hoogte heeft bereikt wordt het boompje door de kweker overgezet in een mooie sierpot en is het boompje klaar om te worden overgedragen aan een nieuwe eigenaar.
En deze nieuwe eigenaar ben jij! En hoe nu verder? Welke boom kies je uit? Moet je je eigen Bonsai onderhouden? Jazeker! Maar hoe? Dat leggen we je hieronder uit.
Het is niet verstandig zomaar een Bonsai boompje uit te kiezen en ergens in je kamer of buiten te plaatsen met het idee dat het wel goed komt.
Het zou zonde zijn van de plant, want je moet er zeker bij de aanschaf rekening mee houden waar de boom komt te staan (binnen/buiten/schaduw/zon).
Daarnaast kan je ook letten op de soort boom. De ene boom is gevoeliger dan de andere en volgens de experts kan je als beginner het beste beginnen met een ficus, carmona of een Chinese iep Bonsai voor binnen en een jeneverbes, ligustrum of Japanse esdoorn Bonsai voor buiten.
Zoals bij alle levende planten moet je moeite doen om ze goed te onderhouden. Met een beetje inspanning blijven ze het jarenlang goed doen en heb je echt lang plezier van je miniatuurboompje.
De boom vraagt wel om extra aandacht in vergelijking met andere (kamer)planten en dat komt omdat ze in kleine potjes worden gehouden. Hierdoor komen ze sneller dan planten in een grote pot tekort aan voedingsstoffen.
Er zijn cursussen te volgen om Bonsai bomen te leren onderhouden, maar wij zullen het houden bij een omschrijving.
We beginnen bij het begin en doorlopen alle stappen om je een goed beeld te geven wat een Bonsai boompje nodig heeft.
Uiteraard heeft een plant water nodig. En bij een Bonsai boom behelst dit net iets meer dan gewoonweg met een gieter water op de aarde gooien en er dan van uitgaan dat het wel goed komt.
Gebruik water op kamertemperatuur en zorg voor een sproeikop aan je gieter. Zo vermijd je dat de aarde wegspoelt.
Ook moet de hele kluit bij het water geven nat worden.
Dit bereik je door de aarde zo nat te maken dat aan de onderkant via de drainage-gaten het overtollige water weg kan spoelen. Dit kan je eventueel na een aantal minuten herhalen.
Je moet zorgen dat je de aarde in de pot observeert voordat je het water geeft. Geef dus nooit zomaar uit routine water, maar doe dit echt pas als de plant het nodig heeft.
Dit kan je controleren door ongeveer 1 cm vanaf de oppervlakte met je vinger te voelen of de aarde nog nat is. De aarde mag nooit helemaal droog zijn, dan ben je eigenlijk al te laat.
De aarde moet altijd iets vochtig zijn. Na verloop van tijd hoef je waarschijnlijk niet meer te voelen, dan kan je aan de aarde zien wanneer het wat vocht nodig heeft.
Uiteraard ligt de hoeveelheid water dat de boom kan verwerken aan de soort boom, het soort aarde in de pot en de grootte van de boom.
Voedingsstoffen toevoegen aan de aarde is in het geval van een Bonsai boom bijzonder belangrijk. Dit komt doordat de boompjes in een kleine pot groeien en de aarde kan al snel uitgeput raken en de nodige voedingsstoffen verliezen.
Het ligt aan waar je de boom hebt staan om te weten welke mest je moet toevoegen en op welk moment.
Voor Bonsai bomen die buiten staan moet je rekening houden met de seizoenen.
De boom heeft zoals je wellicht begrijpt in de lente behoefte aan andere voedingsstoffen dan in de herfst. Mest is opgebouwd uit verschillende elementen die hierop inspringen.
Voor de Bonsai bomen die je binnenhoudt is de samenstelling van de kunstmest niet variabel.
De (sub-)tropische bomen binnen hebben namelijk een constante temperatuur en de planten doorlopen geen seizoenen.
Het makkelijkst is het om gebruik te maken van vloeibaar kunstmest, zoals deze of anders heb je ook van Pokon deze die je beide bij Praxis kan bestellen.
Volg de aanwijzingen op de verpakking op en zorg er vooral voor dat je de plant niet te vaak bemest. Dit kan net zo schadelijk zijn als de boom nooit bemesten!
Zoals al een paar keer gezegd, de pot van een Bonsai boom is vaak erg klein. Hierdoor kunnen de wortels zo erg groeien dat ze de aarde verstikken en de wortels uiteindelijk geen vocht of voedingsstoffen meer kunnen opnemen.
Het verpotten klinkt spannender dan het eigenlijk is en is niet meer dan het vervangen van de aarde en het afknippen van te lange uitlopers van de wortels. Verpotten wil niet altijd zeggen dat je de plant naar een andere pot verplaatst.
Je kan na het opknappen van de wortels en het vernieuwen van de aarde de bestaande pot weer gebruiken.
Verpotten doe je met snel groeiende planten ieder jaar of om het jaar. Bij minder snel groeiende planten is het misschien één keer in de vijf jaar. Je zal de wortels moeten bekijken om te weten wanneer je de plant moet verpotten.
Wanneer de wortels circuleren in de aarde is het tijd om te verpotten. Als de wortels nog recht in de aarde staan, is het nog niet nodig.
Je moet met een aantal zaken rekening houden en dan kan het eigenlijk niet mislukken.
Zodra je alle benodigdheden in huis hebt dan ga je als volgt te werk voor het verpotten van de Bonsai.
Snoeien van een Bonsai boom heeft betrekking op het ’trainen’ van de boom, waar we het al eerder over hadden.
Het snoeien kan gebeuren tijdens het kweken van de boom en bepaalt de vorm van de boom en de stam. Het gaat hier dus om ingrijpend snoeien en afknippen en het manipuleren van de vorm van de boom.
Een andere manier is het snoeien van bijvoorbeeld het bladerdek. Hierbij wordt er niet ingrijpend gesnoeid, maar wordt de boom onderhouden.
Een boom heeft van nature de neiging om alle energie te steken in het omhoog groeien. Bij een Bonsai boom, die er staat voor de sier, zou dit zonde zijn.
Want het omhoog groeien van een boom betekent dat de takken aan de onderkant en de takken dichtbij de stam geen of minder energie zullen krijgen en dus zullen ze naar verloop van tijd hun blad verliezen.
Snoei bij een Bonsai dus altijd meer van de bovenkant dan van de onderkant.
Zo dwing je de plant niet alleen de energie te steken in het omhoog groeien, maar zal het de energie verdelen en behoudt het een mooi, vol bladerdek.
Wees dus niet bang voor snoeien. Je doet je plant en jezelf er een groot plezier mee.
Belangrijk om het juiste gereedschap te kunnen kiezen is om te weten waar je het gereedschap precies voor gaat gebruiken.
Daarnaast is het van belang om te bedenken dat je als beginner wellicht minder gereedschap zal hoeven en willen gebruiken dan een professional.
Professionals kunnen bijvoorbeeld kiezen om gebruik te maken van draaitafels.
Als je aan Bonsai bomen in kleine potten werkt, kunnen die tijdens het werken eraan je keukentafel beschadigen, maar ook zijn de kleine potten soms bedrieglijk zwaar.
Als je dan een hele dag met zware potten moet werken is een draaitafel aangenaam.
Ook elektrisch gereedschap is wellicht iets wat je over wil laten aan een professional. Als je een kleine selectie Bonsai bomen hebt is er in principe geen reden om elektrisch gereedschap te kiezen.
Voor een makkelijk overzicht hebben we hieronder een aantal ingrepen gezet zodat je die je met het juiste gereedschap kan uitvoeren.
Het snoeien van een Bonsai boom kan ingrijpend zijn. Je kan besluiten om grote takken weg te halen om hiermee de vorm te veranderen.
Of je kan kiezen om alleen de uitlopers weg te halen. Of dat uitlopers zijn van bladeren of takken scheelt per boom.
Om snoeien rond de kern van de boom mogelijk te maken is het aan te raden specialistisch Bonsai gereedschap te gebruiken.
De scharen hebben vaak een langer handvat of een langere steel en hierdoor kan je beter werk verrichten.
Takken die wat dikker zijn kan je afknippen met een concaaftang. Deze Bonsai tang heeft een rond uiteinde waardoor je een holle “wond” achterlaat op de plek waar de tak zat.
Hierdoor zie je geen knobbel op de stam als de wond eenmaal is geheeld.
Grotere takken kunnen niet meer worden afgeknipt. Je zal hiervoor een Japanse snoeizaag moeten gebruiken.
Let er op dat een Japanse snoeizaag zaagt wanneer je het naar je toetrekt. Dat is dus precies andersom dan je gewend bent.
Om snoeien van het bladerdek mogelijk te maken zijn er verschillende scharen. Ook hier is belangrijk dat je het instrument aanpast op de grootte van de boom.
Kleine boompjes vragen om precisiewerk en je kan dan beter kiezen voor bonsai shears die fijn zijn zoals deze van Okatsune, waarmee je makkelijk fijn werk kan uitvoeren.
Zoals hierboven beschreven is verpotten niet eng. Je moet goed begrijpen wat je doet en er op je gemak aan beginnen, mét het juiste gereedschap.
Zo is het verstandig een wortelhaak te gebruiken om de kluit uit de pot te halen. Je hebt eventueel een draadtang nodig om ijzerdraad los te maken die de plant op zijn plek houdt.
Voor het schoonmaken en afknippen van de wortels gebruik je een worteltang. Je verwijdert op deze manier de aarde rond de wortels.
Je normale snoeischaar zal bot worden als je wortels knipt, vanwege de zandkorrels die aan de wortels kleven.
Heb je dikke wortels en kan je daar met een schaar niet doorheen, dan kan je beter een zaag gebruiken.
Als je de vorm van je boom nog wil manipuleren kan je takken snoeien, maar soms moet je ook gebruik maken van technieken om de boomstam te buigen.
Je kan hiervoor metaaldraad gebruiken en deze verbuigen met een Jin tang. De draden kan je ook vastzetten met een draadtang. Het is wel belangrijk te weten dat ingrepen als deze een boom ook kunnen laten afsterven.
Vaak gebruiken specialisten materialen om dit afsterven te voorkomen. Er wordt bijvoorbeeld raffia of plastic ingezet om de boom(stam) te beschermen.
Wij raden aan om een cursus te volgen als je je echt wil bezighouden met het trainen van Bonsai bomen op dit niveau.
Dood hout tonen is schitterend. De techniek is voor gevorderden, want het idee erachter is dat je niet ziet dat het door mensenhanden is gemaakt. In ieder geval heb je een Jin tang nodig om dit effect te kunnen maken en daarnaast wordt er veelal gebruik gemaakt van beitels en takkensplijters.
Maar het mooiste aan deze vorm is dat alles is geoorloofd. Ga maar na; wat kan je gebruiken als je blikseminslag wil nabootsen? Je kan denken aan aanstekers of gasbranders; je kan echt je fantasie de vrije loop laten.
Al eerder in dit artikel aangegeven is het van belang dat je niet met een harde straal water op de aarde giet. Als je een sproeikop gebruikt kan het water zich beter verspreiden en zal de aarde tussen de wortels niet wegspoelen.
Kraanwater volstaat in de meeste gevallen wel, maar gebruik van regenwater wordt nog beter ontvangen door je Bonsai boom.
Gebruik een mooie regenton om regenwater op te vangen en een gieter als deze met een brede sproeikop en je hebt een perfecte manier om je boom te bewateren.
Ga je voor de traditionele Japanse scharen en zagen, dan moet je er rekening mee houden dat ze vrij prijzig zijn. Kies daarom voor het juiste gereedschap, zodat je investering ook echt de moeite waard is.
Daarnaast is het belangrijk het gereedschap goed te onderhouden, zodat het niet gaat roesten. Om lang gebruik te maken van je gereedschap is slijpen van de scharen ook een onderdeel van het onderhoud.
Als je niet weet hoe dit moet, kan je dit professioneel laten doen.
Daarnaast is het schoonhouden van je gereedschap van belang. Dit is niet alleen zo om de kwaliteit van het gereedschap zelf te waarborgen, ook de planten hebben hier groot belang bij.
Planten kunnen namelijk een schimmel of bacterie met zich meedragen wat overgedragen wordt van de ene op de andere boom als gereedschap tussentijds niet wordt schoongemaakt.
De Bonsai boom als soort bestaat dus niet, ook al denken veel mensen van wel.
Bonsai wordt over het algemeen gebruikt als algemene aanduiding als het gaat om het hebben van miniatuurboompjes in een pot.
Maar er zijn dus eigenlijk allerlei soorten verschillende boomrassen die worden gebruikt en gekweekt als Bonsai boom.
Ook het kweken van Bonsai bomen is door de tijd heen veranderd. De meest geschikte bomen zijn de bomen met een houtachtige stam in combinatie met kleine bladeren.
De kleine bladeren zorgen ervoor dat de miniatuurversie lijkt op een volgroeide boom.
Oorspronkelijk gebruikten Japanse kwekers soorten die vooral geschikt waren voor gebruik buitenshuis; de zogenaamde winterharde planten die geschikt zijn voor een gematigd klimaat.
Maar toen steeds meer gebruikers in de loop van de 20ste eeuw de planten binnenshuis een plek gaven, merkten kwekers dat de planten tegen het warme en vochtige klimaat binnen niet bestand waren.
De boompjes gingen al binnen een aantal maanden dood.
Sindsdien is er een nieuwe generatie gekweekte bomen bijgekomen. Deze boompjes vinden hun oorsprong in de (sub)tropische contreien en hierdoor zijn ze veel beter bestand tegen het warme klimaat binnenshuis.
De stijl van een Bonsai boom hangt af van een aantal zaken, zoals de vorm, maar ook de soort boom en de hoogte. De vorm boom springt het meest in het oog en daarop worden bomen vaak geselecteerd.
De vormen kunnen rechtopstaand zijn, hellend of gebogen. We geven hieronder een korte opsomming van de meest voorkomende stijlen.
Is een boom die loodrecht boven zijn wortels staat en een kegelvormig uiterlijk heeft. De onderste takken zijn dus breder aan de onderkant en de punt van de boom wordt gevormd door een enkele tak.
Bomen die hiervoor in aanmerking komen zijn eiken, coniferen en beuken. Een opmerkelijk feitje is dat de wortels van de boom gedeeltelijk zichtbaar mogen zijn, maar niet richting de toeschouwer mogen wijzen.
In wezen zijn alle boomsoorten geschikt voor deze vorm die zich kenmerkt door een gebogen stam.
Ondanks dat de stam een kronkel heeft bevindt de top zich loodrecht boven de stamvoet. Verder zijn de kenmerken van de boom hetzelfde als hierboven beschreven.
Lees ook: dit zijn handige kweektunnels voor je eigen groentetuin
Een hellende vorm waarbij het lijkt alsof de boom altijd in de wind heeft gestaan. De stam helt over naar één kant en de wortels zijn deels zichtbaar aan de andere kant.
De kijkrichting is haaks op de boom, zodat je de hellende stam goed kan zien. Deze stijl kan je met de meeste boomsoorten bereiken.
De ‘waterval-stijl’; zoals de naam doet vermoeden bevindt de top van deze boom zich lager dan de onderkant van de pot.
Zoals je begrijpt is deze stijl niet voor elke soort boom geschikt.
Je moet denken aan soorten die in de natuur op hellingen groeien. Deze stijl heeft ook een eigen pot, namelijk lang en slank, zodat de watervalstijl extra wordt benadrukt.
Bij deze ‘half-watervalstijl’ bevindt de top zich ter hoogte van de rand van de pot of net eronder.
Een opvallende boomstijl is dood hout tonen. Het tonen van dood hout is een verwijzing naar de manier waarop in de natuur soms dood hout wordt gevormd door droogte, blikseminslag, sneeuw of wind.
Bij het tonen van dood hout wordt een deel van de bast kaal gemaakt (shari) of er wordt een deel van een tak kaal gemaakt (jin).
Er zijn ook nog stijlen die bijvoorbeeld de kenmerken van de wortels beschrijven, meerdere stammen hebben, meerdere bomen hebben of andere opvallende vormen hebben.
Maar de hierboven beschreven boomstijlen komen het meest voor en we laten het hier dan ook bij voor dit artikel.
Zoals je ziet, een Bonsai boompje is echt een liefhebberij met een schitterende achterliggende passie. Een passie die een lange geschiedenis en een prachtige traditie kent.
Het is tegen deze traditie in om een Bonsai boom achteloos op een boekenplank te zetten.
Want met een beetje liefde en aandacht heb je jarenlang plezier van je schitterende miniatuurplant.
Wil je iemand gelukkig maken met een boompje als cadeau, overweeg dan deze beginnersset, met alle benodigdheden om te leren hoe met een Bonsai om te gaan.
En wil je het jezelf of een ander heel erg makkelijk maken en houd je alleen van de uitstraling van een Bonsai boom, maar niet van het onderhouden?
Dan zijn er ook kunst-Bonsai’s te koop. Bijvoorbeeld deze Bonsai Cedar van 32 cm hoog of die via Fonq te bestellen zijn:
Kijk ook eens naar deze handige kweektafels voor meer ruimte binnen om te planten.
